با توجه به گسترش استفاده از پایه های رویشی و نقش شبکه ریشه ای در جذب مواد غذایی بویژه در شرایط تنش خشکی، پژوهش حاضر با هدف بررسی جذب مصرف عناصر غذایی پر مصرف و کارایی مصرف نیتروژن در دو پایه تجاری گلابی بذری درگزی و رویشی پیرودوارف در شرایط تنش خشکی در سال های 1398 الی 1400 در شرایط گلخانه ی تحقیقاتی و آزمایشگاه-های گروه علوم باغبانی دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس تهران انجام شد. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با دو پایه و سه سطح تنش خشکی، به عنوان دو عامل، و سه تکرار انجام شد. تیمارهای آبیاری شامل، آبیاری بهینه بعنوان شاهد (100 درصد ظرفیت مزرعه)، تنش خشکی ملایم (60 درصد ظرفیت مزرعه) و تنش خشکی شدید (30 درصد ظرفیت مزرعه) بود. نتایج نشان داد که تنش خشکی اثر متفاوتی بر خصوصیات رشدی، جذب عناصر پرمصرف در برگ و ریشه و همچنین صفات مربوط به کارایی مصرف نیتروژن هر دو پایه در شرایط تنش خشکی، داشت. کاهش میزان فعالیت آنزیم نیترات ردوکتاز منجر به کاهش میزان نیترات و آمونیوم برگ هر دو پایه در شرایط تنش خشکی شد. پایه رویشی پیرودوارف در شرایط تنش ملایم با دارا بودن میزان کلسیم ریشه، نیتروژن کل تجمع یافته و کارایی استفاده از نیتروژن بالاتر، تحمل بیشتری در مقایسه با پایه بذری درگزی نشان داد. در مقابل پایه بذری درگزی با توجه به نسبت ریشه به شاخساره، حجم ریشه، میزان آمونیوم ریشه، میزان کلسیم برگ، میزان نیتروژن برگ، نسبت کارایی نیتروژن و کارایی مصرف نیتروژن بالاتر، واکنش مناسب تری به شرایط تنش خشکی به ویژه تنش شدید داشت. این واکنش های متفاوت ممکن است به دلیل تفاوت در شبکه ریشه ای پایه ها باشد که می تواند به انتخاب پایه مناسب برای احداث و مدیریت باغ های تجاری گلابی در شرایط تنش خشکی کمک کند.

با توجه به اهمیت گندم در تغذیه انسان و همچنین وجود غلظت های بالای فلزات سنگین و سمی در اراضی آلوده، بررسی اثر زئولیت و کود گاوی کمپوست شده و نقش آنها در تعدیل آلودگی و تغذیه گندم حائز اهمیت می باشد. بدین منظور آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار اجرا گردید. تیمارهای مورد مطالعه شامل مقادیر مختلف زئولیت و کمپوست هر کدام بصورت صفر، 5/0%، 1% و 5/1 درصد براساس درصد وزنی خاک بود. نتایج نشان داد که تأثیر زئولیت، کمپوست و اثر متقابل زئولیت و کمپوست بر مقدار کادمیم، نیتروژن، فسفر و پتاسیم موجود در ریشه، ساقه و دانه در سطح یک درصد معنی دار بود. بیشترین مقدار کادمیم در بخش های مختلف اندام گیاه در شرایط عدم مصرف زئولیت و کمپوست و کمترین آن در شرایط مصرف 5/1 درصد زئولیت به همراه 5/1 درصد کمپوست مشاهده شد و تفاوت بین آنها معنی دار بود. بیشترین مقدار نیتروژن، فسفر و پتاسیم در ریشه، ساقه و دانه در شرایط مصرف 5/1 درصد زئولیت به همراه 5/1 درصد کمپوست و کمترین مقدار عناصر فوق در شرایط عدم مصرف زئولیت و کمپوست مشاهده شد و تفاوت آنها نیز از لحاظ آماری معنی دار بود. نتایج کلی آزمایش نشان داد که کاربرد زئولیت و کمپوست در اراضی آلوده به کادمیم از طریق کاهش آلودگی و آسیب های ناشی از آن و نیز در جهت افزایش جذب عناصر ضروری مؤثر واقع شود.

سابقه و هدف: نحوه مدیریت مصرف نیتروژن به عنوان یکی از مهمترین عتاصر غذایی و چالش های کاربرد آن در مزارع مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. به دلیل مقدار پایین نیتروژن در خاک های مناطق خشک و نیمه خشک و همچنین اثرات سوء زیست محیطی حاصل از مصرف بی رویه کودهای شیمیایی نیتروژن دار، نقش تثبیت کننده های زیستی نیتروژن بسیار مهم است. برخی پژوهش ها درباره نحوه استفاده از باکتری های تثبیت کننده نیتروژن و تاثیرات آن ها بر افزایش عملکرد گیاهان مختلف انجام شده است. هدف از انجام این پژوهش بررسی نقش باکتری های تثبیت کننده نیتروژن (ازتوباکتر و آزوسپیریلوم) بر عملکرد و غلظت برخی عناصر غذایی پر مصرف ارقام جو می باشد. مواد و روش ها: آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کاملا تصادفی در 3 تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز روی دو رقم جو در فصل زراعی 1396-97 انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل ارقام جو زهک و نیمروز و منابع تامین نیتروژن نیز در شش سطح شامل شاهد (بدون استفاده از کود)، تلقیح بذر با ازتوباکتر کروکوکوم ((Azotobacter chroococcum، تلقیح بذر با آزوسپیریلوم لیپوفروم ((Azospirillum lipoferum، تلقیح بذر با ازتوباکتر و آزوسپیریلوم به صورت همراه، تلقیح بذر با ازتوباکتر و آزوسپیریلوم همراه با 100 کیلوگرم اوره درهکتار به عنوان منبع تامین نیتروژن و استفاده از 200 کیلوگرم اوره در هکتار به عنوان منبع تامین نیتروژن به تنهایی بودند. پس از برداشت به روش دستی عملکرد و اجزای عملکرد و نیز میزان عناصر نیتروژن، پتاسیم و فسفر دانه اندازه گیری شد. یافته ها: نتایج نشان داد در رقم نیمروز استفاده از ترکیب ازتوباکتر همراه با آزوسپیریلوم و تلفیق آن با 100 کیلوگرم اوره، ارتفاع گیاه و تعداد سنبله در متر مربع را به ترتیب 74/9 و 18 درصد نسبت به شاهد افزایش می دهد. همچنین کاربرد ازتوباکتر و آزوسپیریلوم همراه با 100 کیلوگرم اوره در هکتار 18 درصد وزن هزاردانه را افزایش داد. افزایش 27/27 درصدی عملکرد زیست توده نسبت به شاهد نیز در تیمار استفاده از هر دو باکتری به صورت تلفیقی مشاهده شد. استفاده از ترکیب ازتوباکتر و آزوسپیریلوم و 100 کیلوگرم اوره در هکتار به ترتیب باعث افزایش 40 و 33/21 درصدی عملکرد دانه رقم زهک و رقم نیمروز نسبت به شاهد شد. تیمار کود تلفیقی ازتوباکتر و آزوسپیریلوم همراه با 100 کیلوگرم اوره درهکتار منجر به افزایش 6/21 درصدی میزان نیتروژن دانه جو گردید. تلقیح بذرها با آزوسپیریلوم در رقم زهک 58/9 درصد و تلقیح بذرهای رقم نیمروز با ازتوباکتر و آزوسپیریلوم به صورت همراه، 30 درصد میزان فسفر دانه را نسبت به شاهد افزایش داد. در نهایت تلقیح بذرهای رقم زهک با آزوسپیریلوم 58/42 درصد و تلقیح بذرهای رقم نیمروز با ترکیب ازتوباکتر و آزوسپیریلوم 74/61 درصد میزان پتاسیم دانه را افزایش داد. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان داد که استفاده از ترکیب باکتری های تثبیت کننده نیتروژن ازتوباکتر و آزوسپیریلوم به همراه 100 کیلوگرم کود اوره می تواند میزان کود مصرفی را تا 50 درصد کاهش دهد و وزن هزار دانه، درصد نیتروژن دانه و عملکرد دانه را نیز بهبود ببخشد.

استفاده از کودهای زیستی در تغذیه گیاهان یکی از راه حل  های اساسی و مفید جهت افزایش عملکرد و بهبود کیفیت محصول می  باشد. در همین راستا آزمایشی گلدانی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه زابل اجرا شد. فاکتور اول کودهای زیستی در دو سطح شامل بستر کشت غیراستریل خاکی تلقیح نشده (شاهد) و تلقیح شده با کودهای زیستی ازتوبارور1 (حاوی میکروارگانیسم Azeotobacter) و فسفات بارور2 (حاوی میکروارگانیسم  های Pseudomonas putida، Pantoea agglomrans)، فاکتور دوم عصاره یونجه که شامل مصرف برگ  پاشی و خاکی عصاره  های تهیه شده از گیاه یونجه تازه برداشت شده و برداشت شده از سال گذشته (کهنه) با دو سطح دو در هزار و چهار در هزار همراه با شاهد (در مجموع 9 سطح) بود. در این آزمایش گیاه آفتابگردان (. Helianthus annuus L) در بسترهای خاکی غیر استریل کشت شد. رطوبت گلدان  ها به طریق وزنی در 70 درصد ظرفیت مزرعه نگه داشته شدند. نتایج نشان داد بیشترین غلظت آهن (35/132 میلی  گرم بر کیلوگرم)، غلظت منگنز (89 میلی  گرم بر کیلوگرم)، کلروفیل a (29/2 میلی  گرم بر گرم)، کلروفیلb (07/1 میلی  گرم بر گرم) و کارتنوئید (29/1 میلی  گرم بر گرم) در اندام هوایی آفتابگردان در بسترهای تلقیح شده با کودهای زیستی و در روش مصرف برگ  پاشی عصاره تازه یونجه مشاهده شد. بیشترین غلظت پتاسیم اندام هوایی (97/0 درصد)، در بسترهای تلقیح نشده و مصرف برگ  پاشی سطح چهار در هزار عصاره تازه یونجه مشاهده شد. نتایج همچنین حاکی از آن است که بیشترین وزن خشک اندام هوایی گیاه (93/28 گرم در گلدان) نیز در بستر تلقیح نشده با کودهای زیستی و برگ  پاشی سطح چهار در هزار عصاره تازه یونجه حاصل شد.

تاثیر سطوح مختلف کلرور سدیم بر غلظت عناصر پر مصرف در شاخساره دانهالهای پنج گونه مرکبات شامل بکرائی (Citrus reticulata´C. limetta) لیموی ولکامریانا (C. olkameriana) نارنج (C. aurantium) لیموشیرین (C. limetta) و لیموآب (C. aurantifolia) به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی در چهار تکرار در گلخانه مورد بررسی قرار گرفت. دانهالهای یکساله گونه های مورد مطالعه در گلدانهای حاوی خاک آهکی (pH=8.2) کشت شد و آبیاری آنها با آب آبیاری حاوی غلظتهای صفر، 20، 40 و 60 میلی مول درلیتر کلرور سدیم صورت گرفت. پس از انقضای مدت آزمایش (90 روز) غلظت عناصر پر مصرف شامل ازت، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و سدیم در شاخساره اندازه گیری شد. در تیمار شاهد، بین گونه های مورد آزمایش از نظر غلظت عناصر پر مصرف اختلاف معنی دار وجود داشت. شوری اثرات متفاوتی بر غلظت عناصر پر مصرف گذاشت. تحت تاثیر شوری، مقدار ازت، کلسیم و منیزیم در شاخساره همه گونه ها کاهش یافت. بر اثر شوری، مقدار فسفر در شاخساره همه گونه ها به جز لیموآب کاهش و مقدار سدیم در شاخساره همه گونه ها افزایش یافت. مقدار پتاسیم در شاخساره همه گونه ها در اثر شوری کاهش یافت ولی در شاخساره نارنج افزایش نشان داد. 

پژوهش حاضر به منظور ارزیابی اثر کمپوست در بستر کشت بر مولفه های رشد و جذب برخی از عناصر غذایی توسط گیاه دارویی خیار کارلا (Momordica charantia L. ) در تنش رطوبتی انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در گلخانه در سال 1399 اجرا گردید. تیمارها شامل پنج سطح صفر، 15%، 30%، 45% و 60% وزنی کمپوست و سه سطح رطوبتی به صورت آبیاری به میزان 80 (شاهد)، 60 و 40 درصد ظرفیت مزرعه در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که اعمال سطوح رطوبتی 60% و 40% ظرفیت مزرعه در مقایسه با سطح رطوبتی 80 درصد ظرفیت مزرعه (شاهد) سبب کاهش 8/35% و 8/60% در وزن خشک اندام هوایی، 4/30 % و 3/56% در ارتفاع گیاه، 9/15% و 3/42% در وزن میوه، 1/18% و 2/27% در تعداد میوه، 4/29% و 7/46 % /در طول میوه، 13% و 7/30% در غلظت نیتروژن، 7/21% و 1/52% در غلظت فسفر و 2/28% و 7/36% در غلظت پتاسیم گیاه گردید. همچنین نتایج بدست آمده نشان داد کاربرد سطوح مختلف کمپوست به عنوان محیط کشت گیاه کارلا تاثیر معنی داری در سطح 1% بر شاخص های رشد خیار کارلا دارد بطوری که حداکثر وزن خشک اندام هوایی (94 گرم در گلدان)، ارتفاع گیاه (3/351 سانتی متر)، وزن میوه (5/23 گرم در گلدان)، تعداد میوه (4/16)، طول میوه (4/13 سانتی متر) و غلظت نیتروژن (2%)، فسفر (2/0%) و پتاسیم (2/2%) در شرایط محیط کشت با 45% کمپوست مشاهده گردید. بر اساس نتایج بدست آمده در شرایط تنش رطوبتی 60% و 40% ظرفیت مزرعه، محیط کشت حاوی 45% وزنی کمپوست سبب پایین آمدن اثرات منفی تنش های رطوبتی بر گیاه کارلا می گردد.

در این پژوهش با استفاده از روش های مختلف زمین آمار مانند کریجینگ، وزن دهی فاصله معکوس، توابع پایه شعاعی، چندربعی معکوس و چندجمله ای موضعی، تغییرات مکانی مقادیر نیتروژن کل، فسفر و پتاسیم قابل استفاده در اراضی کشاورزی استان گلستان مورد ارزیابی قرار گرفت. به این منظور بالغ بر 505 نمونه خاک در سال 1387 از مزارع تهیه شد و مقادیر این عناصر برای هر نمونه اندازه گیری گردید. معیارهای ارزیابی در این پژوهش، میانگین مطلق خطا، میانگین انحراف خطا و ریشه دوم میانگین مربعات باقیمانده با استفاده از روش اعتبارسنجی جک نایف بودند. نتایج بدست آمده نشان داد روش کریجینگ، بهترین الگو برای تخمین نیتروژن کل، فسفر و پتاسیم قابل استفاده در این منطقه می باشد زیرا بالاترین صحت و کمترین خطا را دارا بود. همچنین روش چندجمله ای موضعی درجه 3 نامناسب ترین الگو جهت تخمین مقادیر این عناصر شناخته شد. تجزیه و تحلیل نیم تغییر نماها نشان داد که نیتروژن کل و پتاسیم قابل استفاده با مدل نمایی و فسفر قابل استفاده با مدل کروی بهترین برازش را داشتند. نتایج پهنه بندی نشان داد که غلظت نیتروژن و فسفر قابل استفاده در بخش های شمال و شرق اراضی مورد مطالعه کمتر از سایر مناطق است.

آفتابگردان (Helianthus annuus L.) نقش مهمی در تامین روغن نباتی مورد نیاز کشور دارد و تامین عناصر غذایی گیاه در خاک جهت حصول عملکرد بالا و کیفیت مطلوب دانه آن ضروری می باشد. این آزمایش به منظور بررسی تاثیر تیمارهای کودی عناصر غذایی پر مصرف و کم مصرف بر عملکرد دانه و سایر صفات زراعی آفتابگردان انجام شد. در این آزمایش تاثیر سیزده تیمار کودی به عنوان فاکتور اصلی بر صفات زراعی دو رقم هیبرید آفتابگردان شامل های سان 33 و اروفلور به عنوان فاکتور فرعی در یک آزمایش کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که اثر متقابل معنی داری بین تیمارهای کودی و ارقام وجود داشت و تاثیر تیمارهای کودی وابسته به رقم بود. به طور کلی تمام تیمارهای کودی دارای عناصر غذایی Mn ,Zn ,Fe ,K ,P ,N موجب کاهش معنی دار یا غیر معنی دار میانگین های قطر طبق، وزن هزار دانه، عملکرد دانه در بوته، عملکرد دانه در واحد سطح در رقم اروفلور گردید. در رقم های سان 33 افزودن عناصر غذایی N ،P و K تاثیر معنی داری بر عملکرد دانه نداشت. تاثیر کودهای شیمیایی دارای Zn یا Mn به صورت مخلوط با خاک و یا محلول پاشی بر عملکرد دانه و اجزای عملکرد در رقم های سان 33 معنی دار بود. اضافه کردن کود آهن دار )سکسترون( به خاک موجب افزایش معنی دار عملکرد دانه در رقم های سان 33 شد، ولی تاثیر معنی داری بر درصد روغن دانه آن نداشت، به طوری که در این رقم تیمارهای شاهد، NPK و NPK + Fe به ترتیب دارای عملکرد دانه برابر 4946، 5155 و 7090 کیلوگرم در هکتار و مقدار روغن دانه برابر 40.72، 43.10 و 43.07 درصد بودند. تاثیر تیمارهای کودی بر درصد روغن دانه معنی دار نبود، بنابراین تغییرات عملکرد روغن در تیمارهای مختلف ناشی از تغییرات عملکرد دانه آنها می باشد. ضرایب هم بستگی و تجزیه رگرسیون نشان داد که تغییرات عملکرد دانه بیشتر و به ترتیب اهمیت ناشی از تغییرات وزن دانه و قطر طبق بود. به طور کلی به نظر می رسد در خاک مورد آزمایش اضافه کردن کود آهن دار به خاک از لحاظ اقتصادی حائز اهمیت باشد و می تواند موجب افزایش عملکرد دانه و روغن در رقم های سان 33 شود.